Γιούλη Φωκά-Καβαλιεράκη

Αυτές οι μέρες του Αυγούστου μας θυμίζουν πάντα την τραγική επέτειο της ρίψης της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Η προπαγάνδα της τότε αμερικάνικης κυβέρνησης, για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα και να έχει την κοινή γνώμη με το μέρος της, διέδωσε κάποιους μύθους που συνεχίζουν να κυριαρχούν στη συνείδηση πολύ κόσμου ακόμη και σήμερα. Όπως, ότι οι ατομικές βόμβες ήταν απαραίτητες για να λήξει ο πόλεμος ή για να σωθούν πολλαπλάσιοι Αμερικανοί στρατιώτες από την ενδεχόμενη συνέχιση του πολέμου στον Ειρηνικό. Όλα αυτά έχουν διαψευστεί από τους σύγχρονους ιστορικούς. Η Ιαπωνία ήταν ηττημένη κι έτοιμη να συνθηκολογήσει (η Γερμανία είχε ήδη παραδοθεί), τα νούμερα για τους ενδεχόμενους θανάτους Αμερικανών ήταν αυθαίρετα και παραφουσκωμένα, ενώ, μάλλον ο σημαντικότερος παράγοντας που καθόρισε την παράδοση της Ιαπωνίας ήταν η κήρυξη πολέμου εναντίον της από τη Σοβιετική Ένωση.

Αλλά, ακόμη και αν ίσχυαν όλα αυτά, ακόμη και αν μπορούσαμε να αποδείξουμε ότι οι θάνατοι από τις ατομικές βόμβες ήταν λιγότεροι από τους θανάτους που θα μπορούσαν να αποφευχθούν, πάλι δεν δικαιολογείται ηθικά η ρίψη της ατομικής βόμβας. Δεν δικαιολογείται ο θάνατος αμάχων, και κυρίως παιδιών, με το πρόσχημα ότι θα σωθούν στρατιώτες. Δεν δικαιολογείται να δολοφονούνται πολίτες μέσα στα σπίτια τους μόνο και μόνο για να πιεστεί η κυβέρνησή τους να κάνει κάτι. Γιατί αν δικαιολογείται αυτή η πράξη, τότε πρέπει να δικαιολογηθούν όλες οι πράξεις τρομοκρατίας, είτε προέρχονται από Αμερικανούς, είτε από Ταλιμπάν, είτε από κάθε είδους εξτρεμιστές. Τότε πρέπει επίσης να δικαιολογήσουμε και τα ανεξέλεγκτα ιατρικά πειράματα σε ανθρώπους, γιατί με αυτόν τον τρόπο, τα αποτελέσματα θα είναι άμεσα και η θυσία μερικών εκατοντάδων ή χιλιάδων ανθρώπινων «πειραματόζωων», πράγματι θα σώσουν εκατομμύρια άλλους. Ως ανθρωπότητα, όμως, έχουμε αποφασίσει ότι δεν είναι ηθικά σωστό να εφαρμόζουμε τέτοιου είδους ωφελιμιστικά κριτήρια. Όχι σε αυτές τις περιπτώσεις.

Οι υπεύθυνοι για τη ρίψη της ατομικής βόμβας δεν παραπέμφθηκαν και δεν δικάστηκαν ποτέ ως εγκληματίες πολέμου, ούτε ζήτησαν ποτέ συγνώμη γι’ αυτές τις θηριωδίες κατά της ανθρωπότητας. Αντίθετα, οι αμερικάνικες κυβερνήσεις συνέχισαν τις επόμενες δεκαετίες να βομβαρδίζουν ανηλεώς ξένα εδάφη, σκοτώνοντας δεκάδες χιλιάδες απλούς ανθρώπους, όπως στην Κορέα, το Βιετνάμ, το Λάος, την Καμπότζη και το Ιράκ, ρίχνοντας τόνους ναπάλμ, χημικών όπλων και άλλων εκρηκτικών. Βέβαια, για να είμαστε δίκαιοι, η σοβαρότερη ιστορική, επιστημονική και φιλοσοφική συζήτηση και κριτική αυτών των θεμάτων γίνεται στην ίδια την Αμερική, όπου την εξασφαλίζει η προστασία της απόλυτης ελευθερίας του λόγου, η διακίνηση όλων των ιδεών και η ενδελεχής και διαρκής έρευνα. Πρόσφατα, μάλιστα, η δημόσια τηλεόραση των ΗΠΑ (PBS) πρόβαλε ένα εξαιρετικής ποιότητας ντοκιμαντέρ (The Bomb, 2015), στο οποίο παρουσιάζεται η ιστορία της ατομικής βόμβας και οι ευθύνες των αμερικανικών κυβερνήσεων χωρίς ίχνος συγκάλυψης. Επιπλέον, από το 1945 έως σήμερα η ανθρωπότητα φαίνεται πως πήρε κάποια κρίσιμα μαθήματα. Οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις γενικότερα στον πλανήτη μειώθηκαν σημαντικά και δεν ξαναείδαμε τη ρίψη ατομικής βόμβας ως όπλο. Έως τώρα τουλάχιστον.

Η Γιούλη Φωκά-Καβαλιεράκη είναι Διδάκτορας Φιλοσοφίας Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΚΕΦίΜ.

Εικόνα: Ναγκασάκι 1945. Ένα αγόρι στέκεται προσοχή καθώς έχει μεταφέρει στην πλάτη το σώμα του νεκρού αδερφού του στο σημείο καύσης των θυμάτων. Φωτογραφία του Αμερικανού Joe O’Donnell.