Στις 2 Ιουλίου 2019, συμπληρώθηκαν οκτώ χρόνια από την εκδημία μιας εμβληματικής φυσιογνωμίας του ελληνικού φιλελευθερισμού, του μαχητικού διανοούμενου και συγγραφέα Μάρκου Δραγούμη, του οποίου το όνομα φέρει το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών. Αποτίοντας φόρο τιμής, η εφημερίδα Φιλελεύθερος σήμερα φιλοξένησε Αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του με άρθρα των: Νίκου Ρώμπαπα, Νίκανδρου Μπούρα, Δημήτρη Σκάλκου, Γιάννη Σπράου, Γιώργου Παπαπαύλου, Θάνου Βερέμη, και τη Συνέντευξη της Λένας Δραγούμη στη Χριστίνα Τζαμάλα σε επιμέλεια Βασίλη Καπετανγιάννη.

Η Φιλελεύθερη Παρακαταθήκη αποτελεί ένα από τα άρθρα που φιλοξενήθηκαν στο αφιέρωμα αυτό.

Του Νίκου Ρώμπαπα*

Από όλους τους συμμετέχοντες σ’ αυτό το αφιέρωμα, είμαι ο μόνος που δεν γνώρισε προσωπικά τον Μάρκο Δραγούμη. Παρ’ όλα αυτά, τον αισθάνομαι πολύ κοντά μου, σχεδόν δικό μου άνθρωπο. Πρώτα απ’ όλα το ΚΕΦίΜ, που φέρει τιμητικά το όνομα του Μάρκου Δραγούμη στην πλήρη επωνυμία του, στεγάζεται στο νεοκλασικό κτήριο όπου βρίσκεται το γραφείο και η βιβλιοθήκη του. Καθημερινά λοιπόν ζω και εργάζομαι κοντά στα τεκμήρια της βαθιάς και ευρείας καλλιέργειάς του, που ξεκινά από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή λογοτεχνία και ιστορία, καλύπτει όλη την κλασική βιβλιογραφία, και φτάνει στην πολιτική φιλοσοφία και επιστήμη, για να επεκταθεί σε πολλά ακόμη, άκρως ενδιαφέροντα γνωστικά αντικείμενα.

Ο Μάρκος ήταν υπό αυτή την έννοια ένας διανοούμενος παλαιάς κοπής που γνώριζε καλά τους κεντρικούς προβληματισμούς των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών και ταυτόχρονα παρακολουθούσε τις σύγχρονες τάσεις και εξελίξεις τους. Ως προς αυτό, έμοιαζε πολύ στον πολυμαθή Φρίντριχ Χάγιεκ, στον οποίο και αφιέρωσε το μεγαλύτερο συγκριτικά μέρος του έργου αναφοράς του, της «Πορείας προς τον Φιλελευθερισμό».

Η «Πορεία» περιγράφει τρία παράλληλα ταξίδια: Αφενός, την πορεία των ιδεών της ελευθερίας από τις απαρχές της φιλελεύθερης σκέψης μέχρι σήμερα. Δεύτερον, την αποτύπωση αυτής της πορείας στην ελληνική πολιτική ιστορία και κοινωνία. Και τρίτον, την προσωπική διανοητική και ιδεολογική πορεία του συγγραφέα, ενός ανθρώπου βαθιά και συνειδητά φιλελεύθερου ακόμη και όταν βρέθηκε εκτοπισμένος το 1955-56 ως αριστερός στον Άη Στράτη ή όταν εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ το 1958.

Στο ΚΕΦίΜ αισθανόμαστε συνεχιστές αυτής της φιλελεύθερης παρακαταθήκης, που διαποτίζει κάθε πτυχή της ζωής και της δράσης ενός ανθρώπου και ξεπερνά τα στενά κομματικά όρια. Το χρέος και η ευθύνη είναι μεγάλη, τόσο απέναντι στον Μάρκο Δραγούμη, όσο και στους υπόλοιπους φιλελεύθερους διανοητικούς μας προγόνους, να γίνει η «Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό» γνώμονας για την πορεία της χώρας μας από τον κρατισμό προς την ελευθερία. Κλείνω, με ένα απόφθεγμα του Γουλιέλμου του Σιωπηλού που πρωτοδιάβασα στο βιβλίο του Μάρκου Δραγούμη και έκτοτε το κρατώ στον νου και την καρδιά μου: «Δεν είναι αναγκαίο να ελπίζεις για να ξεκινάς, ούτε να επιτυγχάνεις για να επιμένεις». Πόσο μάλλον, όταν πια βλέπεις ότι οι προσπάθειές σου, και οι προσπάθειες όσων υπήρξαν πριν από σένα, αρχίζουν να καρποφορούν.