Του Gary M. Galles*

Η 29η Ιουλίου είναι η ημέρα γέννησης του Αλέξις ντε Τοκβίλ. Το έργο του Η δημοκρατία στην Αμερική το οποίο εμπνεύστηκε από την αγάπη του για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, έχει χαρακτηριστεί ως «ένα από τα σοφότερα έργα της νεότερης σκέψης», και ως ο καλύτερος οδηγός που μπορεί να βρει ο ευφυής Αμερικανός αναγνώστης για την κατανόηση και τη διατήρηση της ελευθερίας.

Παρά την κυριαρχία της δημοκρατίας στον τίτλο του βιβλίου, ο Τοκβίλ εστιάζει στην ελευθερία καθώς «τα μόνα πάθη μου είναι η αγάπη για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Η εκ νέου ανάγνωση του έργου έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα, που η ανάγκη για μια πολιτική πλειοψηφία αποτελεί ουσιαστικά το μόνο πραγματικό όριο στην κυβέρνηση, καθώς ο Τοκβίλ διείδε το πώς η δημοκρατία μπορεί να ανατρέψει την ελευθερία.

“

«Η Επανάσταση… ήταν το αποτέλεσμα μιας ώριμης και αναστοχαστικής προτίμησης υπέρ της ελευθερίας, και όχι μιας αόριστης και ασαφούς επιθυμίας για ανεξαρτησία».

“

«Το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα… απέρριψε εκ των προτέρων την άκοπη χρήση εξαναγκασμού για την επιβολή των αποφάσεων της πλειοψηφίας».

“

«Ελάχιστα εξάλλου θα με ωφελήσει αν μια επαγρυπνούσα αρχή αποτρέπει όλους τους κινδύνους από το δρόμο μου, αν αυτή η ίδια αρχή είναι ο απόλυτος αφέντης της ελευθερίας  και της ζωής μου».

“

«Δεν με ανησυχεί τόσο η κυριαρχία της υπερβολικής ελευθερίας… όσο οι ανεπαρκείς διασφαλίσεις που βρίσκει κανείς εκεί έναντι της τυραννίας».

“

«Από την στιγμή που μια κυβέρνηση επιχειρεί να υπερβεί την πολιτική της σφαίρα, ασκεί ανυπόφορη τυραννία».

“

«Ο δεσποτισμός των φατριών πρέπει να μας φοβίζει εξίσου με τον δεσποτισμό ενός ατόμου».

“

«Οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι η ελευθερία τους είναι το καλύτερο όργανο και η ασφαλέστερη εγγύηση μιας κυβέρνησης που θα τους επιτρέπει να αποκτήσουν τα πράγματα που επιθυμούν και δεν θα τους στερήσει την ειρηνική απόλαυση των περιουσιακών τους στοιχείων».

“

«Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν κάνει αρκετά για την προστασία της ατομικής ελευθερίας όταν την παραδίδουν στην εξουσία του έθνους συνολικά. Αυτό δεν με ικανοποιεί: η φύση αυτού τον οποίον πρέπει να υπηρετώ δεν σηματοδοτεί σε μένα παρά το γεγονός της εκβιαστικής υποταγής».

“

«Η δημοκρατική τάση… οδηγεί τους ανθρώπους να πολλαπλασιάζουν ατέρμονα τα προνόμια του κράτους και να περιορίζουν τα δικαιώματα των ατόμων… τα οποία θυσιάζονται συχνά χωρίς δισταγμό και σχεδόν πάντα παραβιάζονται χωρίς τύψεις… οι άνθρωποι αποστασιοποιούνται ολοένα και περισσότερο από τα ατομικά τους δικαιώματα την στιγμή ακριβώς που χρειάζεται περισσότερο να διατηρήσουν και να υπερασπιστούν ό,τι τους έχει απομείνει από αυτά».

“

«Οι πραγματικοί φίλοι της ελευθερίας… πρέπει να είναι διαρκώς σε επιφυλακή ώστε να αποτρέπουν την κυβέρνηση από το θυσιάζει απερίσκεπτα τα ατομικά δικαιώματα στο βωμό της γενικής εφαρμογής των σχεδίων της. Όταν αυτό συμβαίνει, κανένας πολίτης δεν είναι είναι τόσο ασήμαντος ώστε να μην είναι επικίνδυνο το να επιτρέψουμε την καταπίεσή του. Κανένα ατομικό δικαίωμα δεν είναι τόσο ασήμαντο ώστε να μπορούμε να το παραδώσουμε ατιμωρητί στις ιδιοτροπίες μιας κυβέρνησης… κι αυτό γιατί οι άνθρωποι συνηθίζουν στο να θυσιάζουν το ατομικό τους συμφέρον χωρίς ενδοιασμούς και να καταπατούν τα δικαιώματα ατόμων προκειμένου να πετύχουν γρηγορότερα τον εκάστοτε κοινό στόχο».

“

«Το αξίωμα πως, πολιτικά μιλώντας, ο λαός έχει δικαίωμα να κάνει οτιδήποτε, μου φαίνεται απεχθές».

“

«Όταν οι άνθρωποι έχουν επενδύσει στην υπέρτατη αρχή… ανακαλύπτουν ένα πλήθος ανάγκες… για να τις ικανοποιήσουν, θα πρέπει αναγκαστικά να καταφύγουν στα κρατικά ταμεία».

“

«Η δημοτικότητα μπορεί να είναι ενωμένη με την εχθρότητα προς τα δικαιώματα των ανθρώπων, και ο κρυφός δούλος της τυραννίας μπορεί να προβάλλεται ως εραστής της ελευθερίας».

“

«Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων έναντι της καταπάτησής τους από το κράτος διασώζει τις κοινές ελευθερίες της χώρας».

“

«Οι βασικοί στόχοι είναι η διατύπωση ορίων στη δράση του κράτους, η απόδοση συγκεκριμένων δικαιωμάτων στα άτομα και η διασφάλιση της αδιαμφισβήτητης απόλαυσης των δικαιωμάτων αυτών».

Έχει ειπωθεί για τον Αλέξις ντε Τοκβίλ ότι «κανένας άλλος στοχαστής που ασχολήθηκε με την Αμερική δεν τον έφτασε ως προς την προφητική του ενόραση». Αν δούμε το βαθμό που η πολιτική αποφασιστικότητα κατά την οποία «ο ολοένα και μεγαλύτερος δεσποτισμός της πλειοψηφίας, κάνει κάθε βλέμμα να στρέφεται προς το κράτος» έχει αντικαταστήσει την ελευθερία, είναι δύσκολο να διαφωνήσουμε.

Η κεντρική θέση που κατέχει η ελευθερία στο Η δημοκρατία στην Αμερική μπορεί να συνοψισθεί από δύο κομβικά αποσπάσματα: «Η βασική δουλειά των πολιτών είναι να παραμείνουν κύριοι του εαυτού τους», αναγνωρίζοντας ότι «το να παραμελήσουν τη διασφάλιση της ελευθερίας τους ισοδυναμεί με το να της επιτρέψουν να διαφύγει». Οι Αμερικανοί πρέπει απεγνωσμένα να δώσουν ξανά προσοχή στις ιδέες αυτές.

—

Ο Garry M. Galles είναι καθηγητής οικονομικών στο Pepperdine University Ανάμεσα στα πρόσφατα βιβλία του είναι το Faulty Premises, Faulty Policies (2014), και το Apostle of Peace (2013). Είναι μέλος του Faculty Network του FEE.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 29 Ιουλίου 2018 και παρουσιάστηκε στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης στο liberal.gr.